Nijer’deki Osmanlılar: Tuaregler

Agadez ve Osmanlı münasebetleri her ne kadar tarihe karışsa da bugün Nijer halkı bazı mes’elelerini çözmek için yine Agadez Sultanlarına müracaat etmektedir. Agadezli olmak Nijerliler için ayrıcalık sayılmaktadır. Bölgede hâlâ Osmanlı ruhu yaşatılmakta, Agadez’de bugün dahi Osmanlı Sultanları adına hutbe okunmakta, Osmanlı sancağı dalgalanmakta ve Agadez halkı tarafından Osmanlı’ya büyük bir hürmet ve muhabbet beslenmektedir.

Osmanlı, zamanında toprakları üç kıtaya yayılmış ve geniş coğrafyalarda söz sahibi olan bir cihan devleti idi. Hudutlarına dahil ettiği coğrafyalara adalet ve merhametle hükmeden Devlet-i Aliyye, idaresi altındaki milletler nezdinde tatlı bir intiba bırakmaya muvaffak olmuştu. Bu milletlerden bir tanesi de Nijer’in kuzeyindeki Tuaregler idi.

Rivayete göre Osmanlı’nın kuruluş devresinde bahsedilen coğrafyada bir karışıklık çıkar ve bölge halkı karışıklığın çözülmesi adına Yıldırım Bayezid Hân’a müracaat eder. Bu müracaat neticesinde Sultan Bayezid, zenci bir cariyeden doğmuş oğlu Sultan Yunus’u bugünkü Fizan Çöllerinin Güney bölgesi olan Tuareg’e sultân olarak tayin eder.  Tuareg’te Yunus ve mahiyetinin yerleştiği kasaba da, İstanbul’dan esinlenilerek İstanbulewa (İstanbul’dan gelenler) ismini almıştır. Böylece Sultan Yunus’la beraber,  Agadez bölgesine Osmanlı kanından gelen bir hanedan hakim olmuştur.

Osmanlı’nın 1400’lerde Afrika ile teması, İstanbul’un Yıldırım Beyazıd Hân sonrasında fethedilmesi gibi sebepler vesilesiyle bu rivayetin doğruluğu tartışıladursun, Tuareg halkı  kendisini Osmanlı hissetmekte ve  Agadez Sultanları Osmanlı soyuna kendilerini isnad edip Devlet-i Aliyye’ye büyük bir hürmet beslemektedir. Ayrıca Agadezliler ile Devlet-i Aliyye’nin Kanuni Sultan Süleyman devrinde Turgut Reis’in Trablusgarp fethi vasıtasıyla kaynaştıklarını söylememiz mümkündür.

İlaveten Sultan 2. Abdülhamid devrinde de Fransa’nın Nijer’i işgal teşebbüsü sebebiyle Agadezliler, Payitaht’tan yardım istemişlerdir. Osmanlılar Nijer için yardımda bulunsalar da Fransızlar’ın Nijer’i işgal etmelerinin önüne geçememişlerdir.

Agadez ve Osmanlı münasebetleri her ne kadar tarihe karışsa da bugün Nijer halkı bazı mes’elelerini çözmek için yine Agadez Sultanlarına müracaat etmektedir. Agadezli olmak Nijerliler için ayrıcalık sayılmaktadır. Bölgede hâlâ Osmanlı ruhu yaşatılmakta, Agadez’de bugün dahi Osmanlı Sultanları adına hutbe okunmakta, Osmanlı sancağı dalgalanmakta  ve Agadez halkı tarafından Osmanlı’ya büyük bir hürmet ve muhabbet beslenmektedir.

Günümüzde, mazinin bir hatırası olarak Agadez Sultanı’nın masasında Nijer ve Türk bayrakları yan yana bulunmaktadır. Ayrıca 2022’de İsviçre Cumhurbaşkanı’nın Nijer’de Agadez Sultanlığı ziyareti esnasında kayda alınan görüntülerde, heyetlerin görüştüğü mekandaki duvarda tuğralı bir Osmanlı armasının var olması dikkat çeken bir detaydır. Hülasa-i kelam bahis olunan tarihi bağ, gönülleri fetheden ecdadımız vesilesiyle günümüze kadar intikal etmiş ve bu münasebetin kuvvetle muhtemel ileride de devam edeceği görülmektedir.